Witamina A

Nasz organizm potrzebuje witaminy A do budowy i utrzymania w zdrowej formie zębów, kości, tkanek miękkich. Dzięki witaminie A mamy zdrową i piękną skórę oraz błony śluzowe - czyli np. wnętrze nosa i ust. Witamina A wspiera nasz wzrok, szczególnie widzenie w ciemności. Ma znaczenie dla płodności i karmienia piersią. Wspiera także nasz układ odpornościowy w zwalczaniu infekcji i chorob.

Witamina A występowanie

W naszej diecie występują dwa rodzaje witaminy A. Pierwsza z nich występuje w produktach zwierzęcych - mięsie, tłustych rybach, drobiu, wątrobie, jajach, mleku, śmietanie, serach i innych produktach mlecznych. Trzeba jednak wziąć pod uwagę, że wszystkie te produkty, dostarczające naszemu organizmowi potrzebnej mu witaminy A, zawierają także sporo cholesterolu i tłuszczów nasyconych. A na nie trzeba uważać, chcąc zachować zdrowie i dobrą formę.

Drugi rodzaj witaminy A - prowitaminę A - znajdziemy w produktach roślinnych: owocach i warzywach. Najczęściej spotykaną formą prowitaminy A jest beta-karoten, który znajdziemy w żółtych i pomarańczowych owocach (morele, czerwony grapefruit, mango, papaja, brzoskwinie) oraz w warzywach takich jak marchew, dynia, słodkie ziemniaki. Cennymi źródłami beta-karotenu są również brokuły, szpinak i warzywa liściaste. Im bardziej intensywny kolor owocu lub warzywa, tym większa jest zawartość beta-karotenu. Roślinne źródła beta-karotenu są wolne od tłuszczu i cholesterolu.

Karotenoidy to ciemne barwniki (pigmenty) znajdujące się w roślinach. Mogą one przekształcić się w formę witaminy A. Istnieje ponad 500 znanych karotenoidów. Jednym z nich jest właśnie beta-karoten. Beta-karoten jest przeciwutleniaczem. Przeciwutleniacze chronią komórki przed uszkodzeniami spowodowanymi przez substancje zwane wolnymi rodnikami. Uważa się, że wolne rodniki przyczyniają się do pewnych chorób przewlekłych i odgrywają rolę w procesie starzenia.

Jest jeszcze retinol. Retinol to aktywna formą witaminy A. Nazwa wzięła się stąd, że witamina ta bierze udział w procesach w siatkówce oka, a siatkówka po łacinie to retina. W naszej diecie retinol występuje w wątrobie (wieprzowej, drobiowej…) oraz w pełnotłustym mleku.

Niedobór i nadmiar witaminy A

Niedobór witaminy A może objawiać się zwiększoną podatnością na choroby zakaźne oraz problemami ze wzrokiem. Może powodować odwracalną tzw. kurzą ślepotę, czyli problemy z widzeniem po zmierzchu, ale także nieodwracalne uszkodzenia rogówki. Za mało witaminy A to także problemy ze skórą - łysienie lub sucha, łuszcząca się skóra, wysypki, kruche i łamliwe paznokcie oraz włosy. Brak apetytu i przedłużające się poczucie zmęczenia, suchość oczu i złe widzenie po zmroku mogą także sygnalizować niedobór witaminy A. U kobiet niedobór witaminy A może objawiać się zaburzeniem miesiączkowania i problemami z płodnością. U osób starszych sygnałem ostrzegawczym bywa dzwonienie w uszach.

Szkodliwy jest także nadmiar tej witaminy. Według niektórych badań osoby, które spożywają przez długi czas regularnie dwa razy więcej witaminy A niż jest to zalecane, mogą być narażone na osłabienie kości. Jest to szczególnie ważne dla osób starszych oraz dla podatnych na osteoporozę kobiet.

Przedawkowanie witaminy A w ciąży może powodować wady wrodzone u dzieci. Dlatego preparaty zawierające witaminę A nie są polecane kobietom w ciąży. Podobnie bogata w witaminę A wątroba zwierzęca oraz jej przetwory powinny na czas ciąży zostać wykreślone z menu.

Zbyt duże spożycie witaminy A objawiać się może między innymi: suchą, swędzącą skórą, wypadaniem włosów, bólami głowy i poczuciem zmęczenia, rozdrażnieniem, krwawieniem dziąseł, zaburzeniami żołądkowo - jelitowymi, spuchnięciem wątroby i śledziony.

Dobra wiadomość jest taka, że duże ilości beta-karotenu, czyli witaminy A pochodzącej z roślin, nie wywołują żadnych chorób. Zwiększone ilości beta-karotenu mogą powodować, że skóra jest żółta lub pomarańczowa. Kolor skóry powróci do normy po zredukowaniu spożycia beta-karotenu. Możemy więc dostarczać naszemu organizmowi potrzebnej mu witaminy A jedząc żółte i pomarańczowe owoce i warzywa oraz warzywa liściaste.

Uważać na przedawkowanie witaminy A powinni natomiast wielbiciele wątróbki i jej przetworów (np. pasztetów, wątrobianek). Wątrona zwierzęca jest szczególnie bogatym źródłem witaminy A i zbyt częste jej spożywanie może prowadzić do przedawkowania tej substancji.

Najlepszym sposobem na dostarczenie organizmowi codziennej zdrowej dawki witaminy A jest dieta bogata w owoce, warzywa, produkty mleczne, rośliny strączkowe, soczewicę i produkty pełnoziarniste. Jeśli potrzebujemy uzupełnić dawkę witaminy A, najlepiej poradzić się lekarza. Zapotrzebowanie organizmu na tę witaminę zależy od płci i wieku. Ważnym czynnikiem jest tu również stan zdrowia i ciąża oraz nawyki żywieniowe.